Stephan Schleim heeft al meer dan tien boekpublicaties op zijn naam staan – als auteur en redacteur. Zijn werken hebben lovende kritieken ontvangen, bijvoorbeeld in de Frankfurter Allgemeine Zeitung, Psychologie Heute en de Zeitschrift für Neuropsychologie. Lees hier meer.
Science and Free Will (2024)
Vrije wil is een van de meest besproken onderwerpen in de neurowetenschap, psychologie en filosofie. Velen gaan er zelfs van uit dat onze visie op de menselijke natuur en onze sociale orde op het spel staan. Dit boek laat zien dat het academische debat vaak wordt gevoerd onder misleidende aannames: praktische vrijheid zou niet alleen onderzocht moeten worden in wereldvreemde laboratoriumexperimenten. Daarom is het probleem in het tweede deel van Science and Free Will gerelateerd aan echte beslissingen in ons dagelijks leven.
Maar eerst wordt belangrijke basiskennis uit meer dan 2500 jaar van onze culturele geschiedenis overgebracht. Leer hoe Socrates al het idee verwierp dat mensen slechts de som zijn van hun fysieke delen. Het boek laat vervolgens zien hoe het dispuut over de vrije wil in het christendom bijna leidde tot een burgeroorlog. Vanaf de 18e eeuw werden wetenschappelijk beïnvloede ideeën steeds belangrijker. Biologie, fysiologie en natuurkunde hebben een uitgebreide stem voordat psychologie en hersenonderzoek het onderwerp overnemen.
Science and Free Will legt uit waarom het eindeloze debat over determinisme niet de kern van het probleem is. Bekende natuurkundigen zoals Max Planck, Albert Einstein en Anton Zeilinger worden besproken. De vraag is niet of onze beslissingen causaal bepaald zijn, maar welke oorzaken een rol spelen. Wat dit betekent voor het recht, de wetenschap en hoe we toch vrij kunnen zijn, wordt aan het einde uitgebreid besproken.
Het boek is direct op de website van de uitgever verkrijgbaar en in de boekenhandel.
The German Cannabis-Protocols (2024)
Geen aprilgrap! Cannabis werd in Duitsland op 1 april 2024 gedecriminaliseerd. Het bleef spannend tot het einde: zou de Duitse Federale Raad de Bemiddelingscommissie bijeenroepen en de wet voor onbepaalde tijd uitstellen? Zou de bondspresident constitutionele zorgen uiten? Stephan Schleim volgde de processen die tot de cannabiswet hebben geleid tot in detail. Tijdens het cruciale debat in de Bondsdag werd een door hem mede ondertekende deskundigenbrief geciteerd. Schleim controleerde onvermoeibaar de publieke discussie op feiten en weerlegde de verklaringen van artsen die, na bijna 100 jaar de recreatieve en medicinale plant cannabis te hebben gedemoniseerd, nog steeds pseudowetenschappelijke anti-drugspropaganda verspreidden. Koop het eBook tegen een lage prijs in het Engels bij Amazon, Apple or Google. (Ook beschikbaar in het Duits: Amazon, Apple of Google.)
Mental Health & Enhancement (2023)
Al ruim 20.000 keer online opgeroepen
Geestelijke gezondheid, zelfverbetering en middelengebruik (drugsgebruik) blijven zeer relevante maatschappelijke kwesties. In dit boek, dat gratis verkrijgbaar is, bespreekt Stephan Schleim ze voor het eerst samen. Wat “gezondheid” is, wat “geestelijke stoornissen” en in het bijzonder “verslaving” zijn, vormt het theoretische kader (hoofdstuk 1 & 2). De huidige trends in middelengebruik – voor optimalisatie, als zelfmedicatie en medische behandeling – worden vervolgens besproken (hoofdstukken 3 & 4). Het verleden en heden van het drugsbeleid biedt veel verrassingen (hoofdstukken 4 & 5).
Je kunt een meer gedetailleerde inleiding vinden in Stephan Schleim’s blog “MENSCHEN-BILDER” (Duits). Je kunt het boek ook gratis downloaden van de website van de uitgever. Het is geschreven als onderdeel van het onderzoeksproject “The History of Neuroethics” en werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Wissenschaft und Willensfreiheit (Wetenschap en vrije wil, 2023)
Al ruim 10.000 keer online opgeroepen
“Stephan Schleim presenteert deze spannende discussie op een begrijpelijke manier. […] Het is de moeite waard om er eens goed naar te kijken.” (Psychologie Heute, 9/2023)
Hoe vrij zijn wij mensen? Over deze vraag wordt niet alleen gediscussieerd sinds de komst van hersenonderzoek. Stephan Schleim neemt de lezer mee terug naar het oude Griekenland om te illustreren wat er op het spel staat voor ons mensbeeld. De belangrijkste neurowetenschappelijke experimenten worden op een begrijpelijke manier uitgelegd. Daarbij komt menig verrassing aan het licht. Het tweede, praktische deel gaat niet alleen over de betekenis van de vrije wil voor het strafrecht en de moraal, maar de auteur ontwikkelt ook zijn eigen aanpak: Hoe kunnen we in de praktijk vrijer zijn?
Je kunt een uitgebreidere inleiding vinden in Stephan Schleim’s blog “MENSCHEN-BILDER” (Duits). Of bestel het boek direct op de website van de uitgever of in de boekhandel.
Gehirn, Psyche und Gesellschaft (Brein, psyche en maatschappij, 2021)
Al ruim 250.000 keer online opgeroepen
“Wie een overzicht wil krijgen van de belangrijkste debatten die de afgelopen jaren tussen neurowetenschap en filosofie hebben plaatsgevonden, kan zich met Schleims bundel snel oriënteren.” (F.A.Z., 25.6.2021)
Dit boek bevat een compilatie van artikelen over actuele onderwerpen in de wetenschappen van de mens. Het gaat van filosofie en psychologie tot biologie, hersenonderzoek en geneeskunde. De auteur onderzoekt en doceert niet alleen op deze gebieden, maar schrijft er ook al meer dan 15 jaar over voor een breed publiek. Een selectie van de 33 belangrijkste bijdragen van zijn succesvolle blog MENSCHEN-BILDER (SciLogs, Spektrum Verlag) zijn hier nieuw gebundeld in herziene vorm en voorzien van inleidingen en vooruitblikken. In zes delen behandelt hij fundamentele vragen over neurofilosofie en theologie, neuro-ethiek, psychische stoornissen, levensbeschouwing en seksuele geaardheid. De betekenis van de wetenschappelijke bevindingen voor mens en maatschappij staat centraal.
Bestel het boek rechtstreeks op de website van de uitgever of in de boekhandel.
Psyche & psychische Gesundheit (Psyche & geestelijke gezondheid, 2020)
In Was sind psychische Störungen? (2018) presenteerde ik mijn eigen theoretische en historische visie op psychische stoornissen. In het nieuwe eBook komen nu collega’s uit België, Duitsland en Nederland aan het woord. Zij brengen nieuwe en soms kritische ideeën naar voren waar je in de reguliere media weinig over hoort. In interviews met experts uit de psychologie, psychiatrie en filosofie kun je delen in hun inzichten. Aan het einde van het boek komt ook de dimensie van zingeving aan bod: Wat als er geen oplossing is voor de problemen en je ermee moet leven? Lees de interviews met onder andere de hoogleraren Jim van Os, Laura Batstra, Ludger Tebartz van Elst, Paul Verhaeghe en Peter de Jonge.
Was sind psychische Störungen? (Wat zijn psychische stoornissen?, 2018)
In het voorwoord van Die Neurogesellschaft uit 2011 werd al voorzien dat er een boek over klinische psychologie of psychiatrie zou moeten volgen. Ik kon toen nog niet vermoeden dat het tot 2018 zou duren voordat deze verzameling essays zou verschijnen.
Het is erg belangrijk om niet alleen wetenschappers van verschillende disciplines, maar ook (potentiële) patiënten en hun familieleden voor te lichten over de randvoorwaarden en theoretische aannames van de disciplines geestelijke gezondheid en ziekte. Hun basisaannames beïnvloeden namelijk niet alleen het type onderzoek en de resultaten ervan, maar ook de therapieën die worden aangeboden aan de getroffenen.
Was sind psychische Störungen? laat vanuit verschillende perspectieven zien dat psychische stoornissen geanalyseerd moeten worden in hun sociale en historische context. Het moleculair-biologische denken dat vandaag de dag nog steeds wijdverbreid is in de klinische psychologie en psychiatrie doet geen recht aan mensen en hun psychische problemen.
Die Neurogesellschaft (De neuromaatschappij, 2011)
In dit vervolg op Gedankenlesen (2008) en Von der Neuroethik zum Neurorecht (2009) neem ik het debat over de vrije wil, leugendetectie en zogenaamde gevaarlijke hersenen onder de loep. Bij elk van de onderwerpen komen zowel filosofische als juridische, psychologische en sociale aspecten aan bod.
Een overkoepelend thema van het boek (hier op Amazon.de) is het “individuele brein”, namelijk het idee dat wij mensen niet alleen uiterlijk verschillen, op basis van onze vingerafdrukken of onze genen, maar ook wezenlijk op basis van onze hersenen. Elk brein is uniek.
De meest gebruikte statistische methoden gooien immers alle proefpersonen, alle hersenen in een experiment, op één hoop. Hoe past dit bij de individualiteit van de mens? En met de enorme claims van vooraanstaande hersenonderzoekers om alle aspecten van de mens te kunnen verklaren? Die Neurogesellschaft gaat deze uitdaging aan – en toont aan dat sommige van deze wetenschappers met hun grandioze claims bij nader inzien nogal slordig te werk zijn gegaan.
Lebensentstehung und künstliches Leben (Ontstaan van leven en kunstmatig leven, 2010)
De meest welkome verandering tijdens mijn doctoraalstudie waren de bijeenkomsten van de “Werkgroep evolutie”, georganiseerd door professor, pastor en pastoraal werker Ulrich Eibach. Samen met onder andere de professoren Wolfgang Alt (Theoretische Biologie), Volker Herzog (Moleculaire Biologie) en Gunter M. Schütz (Theoretische Natuurkunde) bespraken we fundamentele vragen over de oorsprong van het leven, evolutie en kunstmatig leven.
In dit gezamenlijke boekproject (hier op Amazon.de) hebben we vragen besproken op de grenzen van de wetenschap vanuit het perspectief van onze respectievelijke disciplines. De vragen in het boek weerspiegelen de open en constructieve interdisciplinaire dialoog die we vele malen hebben gevoerd op het terrein van het Universitair Medisch Centrum Bonn.
Von der Neuroethik zum Neurorecht? (Van neuroethiek naar neurorecht?, 2009)
De grote verwachtingen die aan hersenonderzoek worden gesteld, gaan ook gepaard met ethische uitdagingen. Sinds de millenniumwisseling worden deze aangepakt door de zogenaamde neuroethiek. In deze bundel (onder redactie met Tade M. Spranger en Henrik Walter) gaan we specifiek in op de juridische problemen die neurowetenschap oproept. Hebben we een eigen “neurorecht” nodig?
Gedankenlesen (Gedachten lezen, 2008)
Tijdens mijn doctoraalscriptie over de neurofysiologie van morele beslissingen in de Universitair Medisch Centra van Frankfurt en Bonn werd ik steeds ontevredener over de manier waarop hersenonderzoek naar het publiek werd gecommuniceerd. Er heerste een “gold-rush”-sfeer waarin mensen dachten dat ze met een MRI-scanner diep in mensen konden kijken, hun gedachten konden lezen en de “grote vragen” konden beantwoorden.
Aan de andere kant was er veel oppervlakkigheid in de aard van de rapporten: zoals later communicatieonderzoek bevestigde (Racine et al., 2010) werd er nauwelijks ingegaan op methodologische beperkingen, experimentele kaders of theoretische aannames van het onderzoek. Gedankenlesen vulde deze leemte op door de lezer uit te leggen hoe hersenbeeldvormend onderzoek werkt en wat hij moet denken van de bewering dat hersenscanners gedachten kunnen lezen.